Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk döneminde sık karşılaşılan nörogelişimsel bir bozukluktur. Bu durum, çocuğun dikkatini sürdürmekte zorluk yaşaması, aşırı hareketlilik ve impulsif davranışlarla kendini gösterir. DEHB’nin tedavisinde farklı yöntemler bulunmakla birlikte, beslenme düzeninin bu süreçte önemli bir rolü olduğu giderek daha fazla vurgulanmaktadır. Bu yazıda, DEHB ile beslenme arasındaki ilişki, hangi besinlerin destekleyici olabileceği ve dikkat edilmesi gereken noktalar ele alınacaktır.
DEHB Nedir?
DEHB; çocuklarda dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri ile ortaya çıkan bir durumdur. Hem akademik başarıyı hem sosyal ilişkileri etkileyebilir. DEHB’nin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte genetik, çevresel ve nörolojik faktörlerin etkileşimi olduğu düşünülmektedir.
DEHB ve Beslenme Arasındaki Bağlantı
Araştırmalar, bazı besinlerin DEHB semptomlarını artırabileceği veya azaltabileceği hipotezini gündeme getirmiştir. Beslenme tek başına DEHB’yi tedavi etmez; ancak doğru beslenme programları çocukların semptomlarını hafifletmede yardımcı olabilir.
1. Kan Şekerindeki Dalgalanmalar
Yüksek şekerli ve rafine karbonhidrat yoğun beslenme, kan şekerinde hızlı yükseliş ve düşüşlere neden olabilir. Bu dalgalanmalar, hiperaktivite ve dikkat sorunlarını kötüleştirebilir. Bu nedenle kan şekerinin daha dengeli kalmasını sağlayan tam tahıllar, protein ve sağlıklı yağlar önemlidir.
2. Omega-3 Yağ Asitleri
Omega-3 yağ asitleri, özellikle EPA ve DHA, beyin fonksiyonları için kritik öneme sahiptir. DEHB’li çocuklarda omega-3 eksikliği olduğu bazı çalışmalarla gösterilmiştir. Balık yağı takviyesi veya omega-3 açısından zengin balıklar (somon, uskumru) beslenmeye eklenerek belirtiler hafifletilebilir.
3. Katkı Maddeleri ve Boyar Maddeler
Bazı araştırmalar, yapay renklendiriciler ve koruyucular içeren gıdaların DEHB semptomlarını şiddetlendirebileceğini göstermiştir. E-102, E-110 gibi bazı boyar maddelerin hiperaktivite üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir. İşlenmiş ve paketli gıdalar mümkün olduğunca azaltılmalıdır.
4. Mikronutrient Eksiklikleri
Magnezyum, çinko, demir gibi minerallerin eksikliği DEHB semptomlarını kötüleştirebilir. Özellikle demir düzeyi düşük çocuklarda dikkat sorunları artabilir. Dengeli bir vitamin-mineral alımı önemli olduğu gibi, doktor kontrolünde eksiklik durumunda takviye yapılabilir.
5. Protein Alımı
Proteinler, beyin kimyasallarının yapımı için gereklidir. Özellikle sabah kahvaltısında yeterli protein almak, gün boyunca daha iyi dikkat ve performans sağlayabilir.
DEHB’li Çocuklar İçin Önerilen Beslenme Alışkanlıkları
- Düzenli ve Dengeli Beslenme: Öğün atlamadan, protein, kompleks karbonhidrat ve sağlıklı yağlar içeren beslenmek.
- Taze Sebze ve Meyve: Bol miktarda vitamin ve mineral desteği sağlar.
- Şeker ve İşlenmiş Gıdaların Azaltılması: Rafine karbonhidrat ve aşırı şeker tüketimi sınırlandırılmalı.
- Omega-3 İçeren Gıdaların Eklenmesi: Haftada en az iki kez yağlı balık tüketimi önerilir.
- Katkı Maddelerden Uzak Durma: Gıda boyaları, koruyucular ve katkı maddeleri içeren gıdalar mümkünse beslenmeden çıkarılmalı.
Beslenme Düzeninin DEHB Tedavisindeki Yeri
Beslenme, DEHB tedavisinde destekleyici bir unsurdur ancak tek başına yeterli değildir. Genellikle psikolojik destek, davranış terapileri ve gerekiyorsa ilaç tedavisi ile birlikte ele alınmalıdır. Beslenme ile ilgili değişiklikler, semptomların azalma yoğunluğunu etkileyebilir, çocuğun genel sağlığını iyileştirebilir ve tedaviye olumlu katkı sağlar.
Sonuç
Çocuklarda DEHB ve beslenme arasında güçlü bir ilişki vardır. Sağlıklı ve dengeli beslenme alışkanlıklarının kurulması, DEHB semptomlarının hafifletilmesinde etkili olabilir. Ebeveynlerin, doktor ve diyetisyen iş birliğiyle, çocuklarının beslenme düzenini gözden geçirmeleri önem taşır. Doğru beslenme, DEHB ile mücadelede bir destek aracı olarak kullanıldığında, çocuğun yaşam kalitesi önemli ölçüde iyileşebilir.